Koszyk

Malarstwo - obrazy wielkich mistrzów malarstwa

Obraz „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca – czy trzej aniołowie to Trójca Święta?

Piero della Francesca to żyjący w XV wieku renesansowy malarz włoski, u którego widoczne są również wpływy malarzy z Północy, m.in. Rogiera van der Weydena. 

Był on też teoretykiem malarstwa i uczonym – autorem traktatu o perspektywie oraz o pięciu figurach wykorzystywanych w sztukach plastycznych. Obraz „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca podejmuje tradycyjny malarski motyw religijny, który – spośród komentowanych już przeze mnie dzieł – pojawił się na obrazie „Chrzest Chrystusa” Giovanniego di Paolo oraz na obrazie „Chrzest Chrystusa” Andrea del Verrocchio.

Ale analiza obrazu „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca doprowadziła mnie do wniosku, że ma on w sensie ideowym więcej wspólnego z „Trójcą Świętą” Andrieja Rublowa niż ze standardowymi Chrztami Chrystusa, chociaż grupa aniołów symbolizujących Trójcę Świętą pojawia się u niego w kontekście Chrztu nad Jordanem, a nie Eucharystii – jak u Rublowa.

Obraz „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca, ok. 1448-1450, tempera na desce, 167 x 116 cm, National Gallery w Londynie

Obraz „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca

Kup wydruk na płótnie: Chrzest Chrystusa, Piero della Francesca

Grupa trzech aniołów na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca jako Trójca Święta

Ze względu na wyróżniającą się na tle reszty obrazu kolorystykę uwagę widza przyciąga najsilniej grupa trzech aniołów po lewej stronie obrazu. Patrząc na tę grupę przez pryzmat słynnej ikony Andrieja Rublowa, nasuwa się jej interpretacja jako Trójcy Świętej. Wydarzenie z Ewangelii przedstawione na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca jak najbardziej uzasadnia obecność na nim Trójcy Świętej: „Gdy Jezus został ochrzczony, wnet wystąpił z wody, i oto otworzyły się niebiosa, i ujrzał Ducha Bożego, który zstąpił w postaci gołębicy i spoczął na nim. I oto rozległ się głos z nieba: Ten jest Syn mój umiłowany, którego sobie upodobałem.” (Mateusz 3, 16-17). W wydarzeniu – odbieranym z perspektywy Jezusa – biorą więc udział: 1) Bóg Ojciec jako głos z nieba, 2) Duch Święty w postaci gołębicy i 3) Syn jako Jezus, na którym spoczął Duch Święty i który został nazwany przez głos z nieba Synem umiłowanym.

Układ dłoni aniołów na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca

Ale z perspektywy nieba sytuacja przedstawia się inaczej – tam nie ma potrzeby lania Synowi wody na głowę i komunikowania mu głosem, że to właśnie on jest Synem umiłowanym. Ewangelia nie mówi wprawdzie nic na ten temat, ale namalował nam to na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca – zgodnie ze swoim wyobrażeniem. W grupie aniołów, idąc od drzewa w kierunku lewej krawędzi obrazu, stoją kolejno Bóg Ojciec, Duch Święty i Syn Boży. Bóg Ojciec położył swoją prawą dłoń na lewym ramieniu Ducha Świętego, a lewą dłoń splótł z jego lewą dłonią. Natomiast Syn Boży wyciąga swą prawą dłoń w kierunku tych dwóch splecionych dłoni, ale do nich nie dosięga.

Ten gest musi coś istotnego oznaczać. Albo Chrystus jako anioł odłącza się właśnie od swojej jedności w Trójcy z Bogiem Ojcem i Duchem Świętym, albo też – przeciwnie – ma zamiar do nich dołączyć. Nie wiemy zrazu, w którą stronę dokonuje się ruch jego dłoni: czy od, czy do pozostałych dwóch aniołów jako trwających w jedności. Teologia tego nie rozstrzyga, gdyż są w tym względzie możliwe różne teologie. Ale w każdym razie chrzest nad Jordanem wydaje się być na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca potraktowany jako początek Inkarnacji Boga.

W którym momencie zaczęła się Inkarnacja Chrystusa w świetle obrazu „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca?

Takie ujęcie znane jest zwłaszcza z antropozofii Steinera, odróżniającej człowieka Jezusa od Chrystusa-Logosa, który się w nim inkarnował bynajmniej nie w czasie narodzin w Betlejem, ale dopiero w momencie chrztu nad Jordanem, a Inkarnacja w tym ludzkim (a jeszcze nie planetarnym) wymiarze trwała zaledwie trzy lata. Tak zresztą historia Jezusa Chrystusa ujęta jest w „Ewangelii według świętego Marka” i w „Ewangelii według świętego Jana”, które zaczynają całą opowieść od działalności Jana Chrzciciela i Chrztu nad Jordanem. Dwie pozostałe ewangelie – według świętego Mateusza i według świętego Łukasza – dodają wprawdzie historię narodzin, każda zresztą inną, ale na tym w zasadzie poprzestają (poza epizodem dotyczącym dwunastoletniego Jezusa u Łukasza), tak jakby nie było nic godnego uwagi w życiu Jezusa do momentu chrztu.

Teologicznie można rozumieć Inkarnację Boga albo tak, że istniejący już w niebie w łonie boskiej Trójcy Syn został rzucony w świat materialny i wcielił się w Jezusa z Nazaretu, albo też tak, że Syn Boży narodził się dopiero na ziemi w wyniku duchowej przemiany człowieka, czyli że Syn jako element boskiej Trójcy jest przybyszem z ziemi. W tym pierwszym wariancie anioł reprezentujący Chrystusa cofałby dłoń, uwalniałby się od łączności z Ojcem i Duchem i decydując się na ciężką traumę rzucałby się na łeb na szyję w świat materialny. Natomiast w drugim wariancie anioł ten wyciągałby swą dłoń ku splecionym dłoniom Ojca i Ducha, by dołączyć do nich jako trzeci. I na tym drugim wariancie teologicznym, jak się okaże, opiera sięobraz „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca.

Symbolika kolorów szat na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca

Nasycone barwy szat anioła Chrystusowego

Żeby odgadnąć zamysł artysty i jego ideę, należy rozważyć szaty aniołów i symbolikę kolorów na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca. Otóż anioł Chrystusowy ma szaty w kolorach nasyconych: spodnia jest czerwona, co jest barwą krwi jako symbolu życia w ciele, a wierzchnia, okrywająca tylko dół ciała – intensywnie niebieska, co jest kolorem nieba. Pomiędzy czerwienią a barwą niebieską widzimy na biodrach biały pas, którym jakby anioł Chrystusowy związany jest z aniołem w białej szacie, reprezentującym Ducha Świętego. W ten sposób, jak sądzę, na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca zaznaczone jest to, co wydarzyło się w trakcie chrztu nad Jordanem – Duch Święty zstąpił na Jezusa i połączył się z nim. Biały kolor jest kolorem Ducha Świętego, co zresztą potwierdza biały kolor gołębicy jako postaci, w której ukazał się oczom Jezusa i Jana Chrzciciela Duch Boży zstępujący na Jezusa.

Fakt, że bardziej wewnętrzna szata anioła Chrystusowego jest czerwona, a na nią narzucona jest szata niebieska, wskazuje na to, że u Syna Bożego pierwotny jest ziemski byt z krwi i ciała, a dopiero potem dostępuje on wiecznego bytu w niebie. Dokonuje się to, oczywiście, dzięki przemianie tego bytu ziemskiego, polegającej na przeniknięciu go przez Ducha. Stąd biały pas „Ducha” na granicy oddzielającej czerwień bytu w ciele od niebieskiej barwy bytowania w niebie.

Oczywiście, można spytać, dlaczego góra u anioła Chrystusowego na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca pozostaje czerwona, a tylko dół został przykryty szatą niebieską. Wydaje się, że chodzi o odróżnienie części górnej jako bardziej duchowej od części dolnej jako bardziej zwierzęcej, z którego wynika, że „zbawienia” wymaga zwłaszcza część dolna, gdyż to, co zwierzęce jako takie, nie może wznieść się do nieba, jest natomiast z niebiańskiego punktu widzenia jak najbardziej wartościowe jako podstawa życia ducha – i o tyle musi być zachowane. Stąd górna część anioła Chrystusowego, jako sama przez się duchowa, odziana jest w szatę czerwoną dla podkreślenia tego, że jest to duch żywy – coś, co sprawia, że i Bóg żyje. Pamiętajmy, że w Prologu „Ewangelii według świętego Jana” powiedziane jest „W niem był żywot, a żywot był oną światłością ludzką” (Konkordancja wyrazów greckich Nowego Testamentu wraz z Biblią Nowego Testamentu w systemie Stronga, Kraków 1996), co można jak najbardziej rozumieć w tym sensie, że Bóg żyje dzięki światłości ludzkiej – takiej, którą był na przykład Jezus Chrystus, ale Jan Chrzciciel jeszcze nie.

Zbielone barwy szat anioła reprezentującego Boga Ojca

Na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca zastosował koncepcję przepuszczenia barw anioła Chrystusowego przez biel anioła reprezentującego Ducha Świętego. W rezultacie kolory szat anioła wyobrażającego Boga Ojca są zbielone – jego biało niebieska szata jest już symbolem bytu niebiańskiego przenikniętego duchem, a czerwień w wyniku zbielenia staje się barwą różową – taką barwę ma materiał przerzucony przez jego lewe ramię. Zwróćmy uwagę na odwrotność w kolorach szat anioła Chrystusowego i anioła wyobrażającego Boga Ojca: u pierwszego czerwień jest pod spodem a kolor niebieski na wierzchu, a u drugiego na odwrót, tzn. Bóg Ojciec najpierw jest abstrakcyjnym bytem niebiańskim a potem nabiera życia, a Chrystus najpierw jest żywy cieleśnie, a potem staje się bytem niebiańskim. Dodatkowa różnica polega na tym, że u Chrystusa czerwień, niebieski i biel są rozłączne, a u Boga Ojca biel zmieszała się z czerwienią i niebieskim. Ale w przypadku skrzydeł widzimy u Boga Ojca czystą nasyconą barwę niebieską, a u Chrystusa, przeciwnie, sekwencję kolorów zbielonych, co wskazuje na to, że jego skrzydła są tym, z czym wstępuje do nieba jako darem dla Ojca. Widzimy zresztą, że ten różowy materiał przewieszony przez ramię Boga Ojca jest raczej darem niż integralną częścią jego ubioru. Są jednak tacy, którzy uważają, że to jest po prostu szata Jezusa, którą zdjął on z siebie na okoliczność chrztu i dał do potrzymania aniołowi.

Drzewo Życia i Drzewo Poznania na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca

Niewątpliwie znaczące są też wieńce na głowie aniołów reprezentujących Boga Ojca i Ducha Świętego na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca. Bóg Ojciec ma wieniec z liści, a Duch Święty – wieniec z różowych i białych róż. Wieniec z liści kieruje uwagę na drzewo o białym pniu, za którym stoi Bóg Ojciec. Biały pień drzewa też coś znaczy, zwłaszcza że drugie drzewo, rosnące za plecami Ducha Świętego, ma pień ciemny. Nasuwa się samo przez się skojarzenie pierwszego drzewa z Drzewem Życia, a drugiego – z Drzewem Poznania. O ile poznanie dokonuje się za pośrednictwem Bożego objawienia, jakim jest stworzenie, a zwłaszcza materialny świat, to jest ukierunkowane od tego, co ciemne, ukryte (materia), do tego, co jasne, jawne (duch). Ale ponieważ w ujęciu teologicznym świat materialny nie jest tym, co pierwsze, ponieważ jest stworzony, więc musi być założony również odwrotny ruch – ku temu, co ciemne i masywne za sprawą grubej materialności. Co więcej, to właśnie ten ruch ku temu, co ciemne, daje w konsekwencji Bogu życie, dlatego więc drzewo o białym pniu, z którego wyrasta jako korona ciemna zieleń, jest drzewem życia, a Bóg Ojciec ma na głowie wieniec z liści.

Dalszy proces religia ujmuje za pomocą idei eucharystii, a biologia za pomocą pojęcia łańcucha pokarmowego. 1) Życie roślinne jest pokarmem dla życia zwierzęcego, 2) na podłożu życia zwierzęcego rozwija się życie duchowe, w szczególności w postaci ludzkiej świadomości, a 3) ta ludzka świadomość, kiedy dostąpi oświecenia, staje się jako Syn Boży życiem Boga.

Dwa kolory róż w wieńcu Ducha Świętego na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca jako symbole Sofii i Chrystusa

To zwieńczenie widzimy na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca w postaci wieńca na głowie Ducha Świętego, w którym przeplatają się róże białe i różowe, z których te białe są symbolem dziewiczej Sofii, Mądrości Bożej, a te czerwone – żywej duszy, która przyjmuje w siebie Sofię i łączy się z nią jak oblubieniec z oblubienicą. Ta podwójność mądrości i ożywiającej ją duszy jest zaznaczona przez hermafrodytyczny, jak sądzę, wizerunek Ducha Świętego: połowa z zakrytą piersią (zapewne kobiecą) jest żeńska, połowa z piersią odsłoniętą – męska. W istocie Duch Święty jest zespoleniem Chrystusa, jako mającego udział w życiu ziemskim, z Sofią jako bytem niebiańskim. Ta niebiańskość podkreślona jest przez niebieski sznurek widoczny pod lewą piersią.

Skrzydło anioła Chrystusowego na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca

W takim kontekście można wyjaśnić kolor górnej części skrzydła anioła Chrystusowego na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca jako nawiązujący do brunatnej barwy ziemi przechodzącej w zieleń roślinną – dalsza sekwencja barw w kierunku do dołu została już wyjaśniona wcześniej. Natomiast ciemna taśma wszyta w czerwony materiał w połowie rękawa i w talii symbolizuje zapewne ograniczenie żywiołu życia przez konieczności naturalne.

Co jest po drugiej stronie drzewa z białym pniem na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca?

O ile po lewej stronie obrazu „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca – aż do drzewa o białym pniu – przedstawiona jest rzeczywistość duchowa, niebiańska, o tyle po drugiej stronie drzewa mamy rzeczywistość ludzką z tego świata, ale podzieloną na dwie zasadnicze grupy. Pierwszą stanowią rozebrany Jezus Chrystus i Jan Chrzciciel w odzieniu z wielbłądziej sierści – aktorzy dokonującego się właśnie misterium ziemskiego i niebiańskiego, w którym bierze też udział Duch Święty w postaci gołębicy. Drugą zaś – cztery postacie na dalszym planie, ubrane w różne kolorowe szaty i w wielkich okryciach na głowach. Pozycję pośrednią zajmuje mężczyzna szykujący się do chrztu – ściągający przez głowę koszulę.

Drugi wariant Trójcy Świętej na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca

Można jeszcze w sposób międzygrupowy wyodrębnić na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca inny wariant Trójcy Świętej, złożony z anioła reprezentującego Boga Ojca, z Syna Bożego jako Jezusa Chrystusa ze sceny chrztu i z Ducha Świętego w postaci białej gołębicy nad jego głową. Wówczas ręka Jana Chrzciciela z miską chrzcielną wydaje się ludzkim wtrętem w rzeczywistość boską – tak jakby czwartym elementem dodanym do Trójcy, reprezentującym skądinąd ludzką naturę Chrystusa dodaną do jego natury boskiej.

Ludzkość oświecona i nieoświecona na obrazie „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca

Co więcej, postać mężczyzny szykującego się do chrztu na nieco dalszym planie obrazu „Chrzest Chrystusa” Piero della Francesca sugeruje, że Jezus Chrystus jako trzeci element boskiej Trójcy może być traktowany jako element wymienny na jakiś inny, porównywalny pod względem duchowego rozwoju, np. na „Jana Chrystusa”, czy też „Piotra Chrystusa”, o ile tylko jako ludzie dostąpili oni oświecenia. Natomiast grupa Żydów na jeszcze dalszym planie to przedstawiciele zwykłej, „nieoświeconej” ludzkości – ich wielkie czapy oznaczają odgrodzenie od nieba, przez które żaden Duch Święty nie przebije się do ich głów. Ich królestwo jest z tego świata – krajobraz stanowiący tło obrazu to przyroda ukształtowana ludzką ręką: pola uprawne, drogi, zabudowania. Ich ubrania to także element ludzkiej cywilizacji. Żeby przystąpić do chrztu, trzeba się z nich rozebrać.

Ogólna ocena (0)

0 z 5 gwiazdek

Skomentuj jako gość

Attachments

Location

Oceń pracę :
0
  • Nie znaleziono komentarzy

Szukaj na blogu

Ostatnie komentarze

Gość - PJ
Super interpretacja, dużo ukrytych znacz...
Gość - u4d9c742
nadawanie tytułów niezatytuowanym dzieło...
Gość - Morpheus
Nie wiadomo w jaki sposób ognisko jest z...
Gość - Aga
Wg mnie, gość był nawalonym nimfomanem, ...
Gość - Vinnie
I love you my baby girl Wiki k

Nasze produkty

OBRAZY NA PŁÓTNIE

Obrazy na płótnie

Reprodukcje obrazów drukujemy na bawełnianym płótnie artystycznym canvas naciągniętym na drewniany blejtram. Obraz ze zdjęcia jest doskonałym prezentem, gotowym do powieszenia na ścianę. 

 

więcej...

WYDRUKI GICLEE

Wydruki Fine-Art

Wydruki artystyczne giclee wykonujemy na specjalnych papierach typu fine-art, które zapewniają doskonałą jakość i trwałość drukowanych zdjęć oraz nadają pracy artysty szczególny charakter.

 

więcej...

PLAKATY

Plakaty

Plakaty drukujemy na wysokiej jakości papierze o doskonałych parametrach technicznych. Idealne rozwiązanie na ożywienie charakteru wnętrza.

 

więcej...

Jak zamawiać?

Galeria obrazów FineArtExpress prezentuje reprodukcje znanych malarzy minionych epok i arcydzieła malarstwa światowego w formie wydruków na płótnie canvas i wydruków na papierze. Wybierz zdjęcie i zamów reprodukcję obrazu na płótnie lub na papierze archiwalnym.

Zamawianie jest bardzo proste:

Krok 1

Krok 1.

Wybierz zdjęcie i produkt. Wybierz wielkość wydruku.

Krok 2

Krok 2.

Włóż do koszyka i opłać zamówienie korzystając z płatności elektronicznych.                                

Krok 3

Krok 3.

Drukarnia otrzyma gotowy, wykadrowany plik do druku o określonych parametrach.          

Krok 4

Krok 4.

Po wydruku i zmianie statusu zamówienia na „zrealizowane” otrzymasz maila z informacją o wysyłce.