Twitter

Obraz „Życie” Pabla Picassa, jednego z najważniejszych malarzy XX wieku, wskazuje swym tytułem na to, że Pablo Picasso chciał dać na nim ogólną odpowiedź na pytanie, czym jest według niego życie – życie ludzkie.

Główną postacią na obrazie „Życie” Pabla Picassa, jest mężczyzna, Carlo Casagemas, przyjaciel Picassa, który zastrzelił się w lutym 1901 z powodu nieodwzajemnionej miłości do modelki Germaine, a głównym jego tematem – miłość czy też seks.

Związek seksu i śmierci jest jako temat malarski czymś dość często spotykanym (patrz: Erotyka i śmierć w malarstwie współczesnym – Michael Hutter, a także Jacek Malczewski – Obraz Thanatos i Śmierć o kształtach rubensowskich i wiele dzieł Zdzisława Beksińskiego – w artykułach, w których omawiam jego twórczość, wątek ten pojawił się w: Zdzisław Beksiński: Odyseja życia i śmierci).

Obraz „Życie” Pabla Picassa pochodzi z tzw. okresu błękitnego, zapoczątkowanego dziełem z roku 1901 „Ewokacja – Pogrzeb Casagemasa”. Sam Picasso wyznał: „Zacząłem malować w błękicie, kiedy spostrzegłem, że Casagemas nie żyje”. Wynika z tego, że musiało upłynąć trochę czasu, zanim fakt śmierci przyjaciela dotarł wreszcie do świadomości artysty.

Obraz „Życie” Pabla Picassa, 1903, olej na płótnie, 196.5 cm x 128.5 cm, The Cleveland Museum of Art

Obraz „Życie” Pabla Picassa – spojrzenie na życie z zaświatów

Obraz „Życie” Pabla Picassa – matka z dzieckiem

Po prawej stronie obrazu widzimy matkę z dzieckiem na ręku – tym dzieckiem jest, jak można się domyślać, Carlo Casagemas. Dziecko, rodząc się, wyszło z łona matki, ale wciąż jeszcze pozostaje z nią w ścisłym cielesnym związku, a więź psychiczna, która przez to się kształtuje, może trwać nawet do końca życia.

Obraz „Życie” Pabla Picassa – 2 obrazy w środku obrazu

Na środku obrazu mamy coś, co można by nazwać obrazem w obrazie. Dokładniej biorąc, są to dwa rysunki na prostopadłościennej bryle, każdy na innym jej boku. Te boki na obrazie przedstawiają się jako dolny (ciemniejszy) i górny (jaśniejszy). Na dole widzimy postać ludzką w pozycji embrionalnej, na górze – tę samą postać wtuloną w kobietę. Różnica polega głównie na ułożeniu rąk – na górze ten człowiek obejmuje rękami kobietę, na dole nie ma kogo obejmować, opiera więc ręce na własnych udach.

Picasso chce przez to powiedzieć, że narodziny są czymś podobnym do wygnania z Raju w tym sensie, że na tym świecie człowiek nie czuje się u siebie, odczuwa tęsknotę za opuszczonym domem, którym jest łono matki. Pozycja embrionalna jako powrót do pozycji w łonie matki wyraża depresję, zwijanie się w kłębek z lęku przed obcym światem zewnętrznym. Ciemny kolor tego boku bryły odpowiada właśnie depresji.

W tym układzie jaśniejsza, błękitna barwa, będąca tłem dla drugiego rysunku, i ciepła barwa postaci symbolizują pewne pojednanie ze światem, które ten człowiek znajduje dzięki wtuleniu się w kobietę. Można się jednak zastanawiać, czy jest to kochanka lub żona, czy może raczej matka, a rysunek nawiązuje do motywu piety, sceny przedstawiającej jakby powrót zmarłego Syna do Matki. W kontekście samobójstwa przyjaciela miałoby to sens. Nie znajdując na ziemi ukojenia, przeniósł się na tamten świat, żeby tam osiągnąć to, czego nie dane mu było zaznać na ziemi.

Obraz „Życie” Pabla Picassa – kobieta i mężczyzna

Po lewej stronie obrazu mężczyzna, Carlo Casagemas, ma przy boku nagą kobietę, która się do niego przytula i opiera na jego ramieniu. Ma on pozycję wyprostowaną, nie kuli się, nie wtula, lecz raczej sam daje oparcie. Gest jego dłoni widocznej na krawędzi bryły oddzielającej dolny obrazek od górnego wyraża jakby intencję odcięcia się od matki stojącej po prawej stronie obrazu. Mężczyzna nie patrzy w jej stronę, odwraca wzrok od jej spojrzenia. Obwinia ją chyba za swoje tragicznie zakończone życie, za to, że jej zaborcza miłość wypaczyła go wewnętrznie, doprowadziła go do tego, że skulił się w sobie i przybrał w sensie duchowym tę embrionalną pozycję. Stojąc pomiędzy dwiema kobietami, dokonuje teraz zdecydowanego wyboru. A matka zdaje się mówić swym smutnym spojrzeniem, że przecież chciała dobrze.

Obraz „Życie” Pabla Picassa – spojrzenie na życie z perspektywy zaświatowej

Cała scena jest pośmiertnym spojrzeniem na zakończone niedawno życie. Teraz już wszystko wiadomo. Kobieta oparta na ramieniu mężczyzny wyraża pełną gotowość na miłość, już tylko czeka. Tak mogło być, to nie przez nią się nie udało. Problem leżał po jego stronę – był to jego problem z matką. O tym, że to mężczyzna nie był gotowy, świadczą majtki, które wciąż ma na sobie. Lub, jeśli kto woli, pieluszki, z których jeszcze całkiem nie wyrósł.

A co oznacza ta prostopadłościenna bryła w tle? Pewnie jest to symbol grobu, którym zakończyło się życie – widok tego grobu z zaświatów, w których nie ma już życia ziemskiego, przebiegającego w czasie, mającego swój określony początek i niepewny ciąg dalszy oraz rezultat. Na tym polega życie na ziemi. Po śmierci wszystko jest już jasne, ale nic się nie da zmienić ani w zakończonym życiu, ani w stanie obecnym. Niebieski kolor obrazu, charakterystyczny dla całego okresu błękitnego w twórczości Picassa, jest kolorem zaświatów, narzuconym mu mocą wewnętrznego przymusu przez stan żałoby po zmarłym przyjacielu.