Malarstwo - obrazy wielkich mistrzów malarstwa
Obraz Ostatnia Wieczerza Salvadora Dali – Chrystus jako widmo
Obraz Ostatnia Wieczerza Salvadora Dali ma tylko częściowo związek ze standardowym w naszym kręgu kulturowym malarskim tematem religijnym.
Istotnie na obrazie Ostatnia Wieczerza Salvadore Dali widzimy stół, za którym siedzi jako postać centralna ktoś, kim w zasadzie powinien być Jezus Chrystus, w otoczeniu innych postaci, którymi zazwyczaj są apostołowie.
Ale tak naprawdę obraz Ostatnia Wieczerza Salvadora Dali wcale nie przedstawia zdarzenia opisanego w Ewangelii. Jego tematem jest eucharystia – przede wszystkim w aspekcie, którego symbolem (ustanowionym podczas Ostatniej Wieczerzy) jest wino. Zresztą pełna nazwa tego obrazu brzmi, całkiem słusznie: „Sakrament Ostatniej Wieczerzy”.
Wielki hiszpański (kataloński) malarz Salvador Dali (1904-1989), czołowy przedstawicie surrealizmu, ma opinię ekscentryka i skandalisty, a swoją własną metodę twórczą sam określał jako „paranoiczno-krytyczną”. Niemniej obraz Ostatnia Wieczerza Salvadora Dali nie ma, jak pokażę, nic wspólnego z surrealistycznymi wygłupami.
Obraz Ostatnia Wieczerza, Salvador Dali
1955, olej na płótnie, 267 x 167 cm, National Gallery of Art, Waszyngton (USA)
Kup wydruk na płótnie: Salvador Dali, Ostatnia wieczerza
I. Obraz Ostatnia Wieczerza Salvadora Dali - elementy fizyczne i eteryczne
Nietrudno zauważyć, że centralna postać Chrystusa należy do innego wymiaru rzeczywistości niż pozostałe osoby. Wynurza się on z wody i jest eteryczny – przez jego lewą rękę prześwieca w okolicy łokcia kawałek łódki, znajdującej się trochę dalej na wodzie. Z kolei łódka widoczna za stołem przed jego lewą piersią daje wyobrażenie o jego rzeczywistych – gigantycznych – rozmiarach. Podobnie eteryczny charakter ma konstrukcja z belek, czym zajmę się później.
Apostołowie nie są bynajmniej uczestnikami wieczerzy, nie ma przed nimi żadnych pokarmów ani naczyń – jest to grupa modlących się zakonników w białych habitach. W takim kontekście wynurzający się z wody Chrystus jest widmem, wytworzonym przez nich myślokształtem,egregorem.
Idea wydaje się jasna: tak jak ludzie żyją dzięki spożywaniu pokarmów, których dostarcza im przyroda – fizyczne ciało Bóstwa – tak z kolei Bóstwo żyje dzięki kierowanym ku niemu nabożnym myślom i uczuciom ludzi, zwłaszcza kiedy pogrążeni są oni w modlitwie i robią to w sposób grupowy.
II. Obraz Ostatnia Wieczerza Salvadora Dali - jedność i wielość
Symbole eucharystyczne – wino i chleb – przedstawione są na obrazie w sposób wskazujący na pewną istotną różnicę. Chleb (ciało Chrystusa) dzielony jest na kawałki, każdy człowiek otrzymuje do zjedzenia swoją porcję, żeby mógł żyć. Na obrazie ogranicza się to do przepołowienia bochenka chleba, rozdzielenia go pomiędzy dwie postacie klęczące przed stołem (odwrócone do nas plecami). Natomiast szklanka wina stoi tylko przed Chrystusem: wspólny wysiłek duchowy grupy modlących się apostołów tworzy jedno Bóstwo.
Z filozoficzno-teologicznego punktu widzenia sprawa ma charakter elementarny: Jedno ze swej istoty Bóstwo istnieje w przyrodzie w formie skończoności i wielości, ale świadomość religijnawznosi się ponad tę skończoność i wielość ziemskiej rzeczywistości ku wyobrażeniu Jednego Boga, który istnieje gdzieś na tamtym świecie w „niebie”. W ten sposób Bóstwo najpierw wychodzi poza siebie, a następnie, dzięki religii, powraca do siebie. Religia jest samowiedzą Boga, co znaczy, że Bóg ma świadomość siebie w człowieku – o ile człowiek kieruje się duchowo ku Bogu w stanie nabożnego skupienia.
III. Obraz Ostatnia Wieczerza Salvadora Dali - kierunek z dołu do góry, z góry w dół oraz kierunek poziomy
Ten Chrystus wynurzający się z wody to Bóg, który dzięki ludziom powrócił do siebie. Jegowskazujący palec skierowany w górę pokazuje ruch w górę ludzkiej świadomości, jej wznoszenie się ponad rzeczywistość ziemską w rejony boskie. Jego lewa dłoń wskazuje na serce jako ośrodek uczuć, a konkretnie wyższych uczuć, które religia powinna rozwijać w człowieku. Dotyczy to zwłaszcza chrześcijaństwa i przykazania: „Kochaj Boga swego całym sercem swoim […], a bliźniego swego jak siebie samego.”
Ten bliźni jest istotny na obrazie Salvadora Dali, który pokazuje grupę apostołów ogarniętych jedną myślą i uczuciem – bo tak właśnie ma być w ludzkiej wspólnocie religijnej jako miejscu, w którym żyje Bóg (podkreśla się to zwłaszcza w protestantyzmie). W przedstawieniu Chrystusa za stołem ważne jest, że ma on głowę – siedzibę świadomości.
Drugi aspekt Bóstwa, czyli to, że samo z siebie kieruje się ono ku rzeczywistości ziemskiej, ku skończoności, a zwłaszcza ku człowiekowi, wyraża fragment męskiego torsu z rozłożonymi ramionami na samej górze obrazu. Tu z kolei warto odnotować, że jest to tors bez głowy – bez świadomości. Dlatego właśnie Bóstwo uruchamia cały proces stworzenia, przejścia w skończoność – mianowicie, by powrócić do siebie z tej skończoności i dzięki temu wzbogacić się o świadomość siebie, czyli powrócić „z głową”. Modlący się apostołowie pochylają swoje głowy w dół, a za to Chrystus ma głowę zdecydowanie w pionie.
Rozpostarte ręce górnego Bóstwa to ręce, które zdają się mówić: „bierzcie i jedzcie”, a zatem dotyczą one pierwszego aspektu eucharystii, którego symbolem jest chleb. To górne Bóstwo ma ponadto znaczenie nieba nachylającego się nad ziemią, czego architektonicznym symbolem jestkopuła charakterystyczna dla cerkwi prawosławnej, czy ogólniej dla bazyliki. Na tej samej zasadzie wznoszenie się człowieka ku Bogu symbolizuje strzelista architektura gotycka.Struktura pozioma, którą na obrazie reprezentuje stół z apostołami, byłaby z kolei charakterystyczna dla protestanckiej idei Boga istniejącego w swojej gminie religijnej.
IV. Obraz Ostatnia Wieczerza Salvadora Dali - eteryczna konstrukcja kościelna
Bardzo istotnym elementem obrazu jest, oczywiście, drewniana konstrukcja o charakterystycznej geometrii. Ta konstrukcja też jest eteryczna, prześwitująca, co znaczy, że ta konstrukcja generowana jest przez religijną świadomość modlących się apostołów. To ta świadomość religijna oddziela od siebie niebo i ziemię – górne Bóstwo jest poza obrębem tej konstrukcji – a jednocześnie „zamyka” Boga w kościele, w jego wnętrzu, oddzielonym od sfery świeckiej murami kościelnymi.
V. Obraz Ostatnia Wieczerza Salvadora Dali - symboliczne znaczenie wody
Co się tyczy wody na tym obrazie, to wiąże się ona po pierwsze z symbolicznym, psychicznym znaczeniem żywiołów. Woda wyobraża uczucia, mętny i zmienny stan świadomości. Z kolei powietrze wyobraża bardziej jasną świadomość – wyraźne percepcje zmysłowe i określone myśli. Woda na obrazie paruje – powietrze jest zamglone, na niebie widać chmury. Parowanie – zmiana stanu skupienia z ciekłego na lotny – jest jakby przemianą wody w powietrze, czyli uczucia w myśli – początkowo raczej niewyraźne, mętne. To jest właśnie „żywioł” właściwy religii – w astrologii taka parująca woda wiąże się znaczeniowo ze znakiem Ryb, kojarzonym często z chrześcijaństwem.
Z drugiej jednak strony woda występuje na obrazie w kontekście wina. Chrystus wyłania się z wody, ale ma przed sobą na stole szklankę wina. Nasuwa to skojarzenie z weselem w Kanie Galilejskiej i pierwszym cudem uczynionym przez Jezusa, jakim była przemiana wody w wino, które, oczywiście, powinno być rozumiane w sensie eucharystycznym. Religia zagospodarowuje na swój sposób uczucia – nieodłącznie związane z ludzką naturą – przetwarzając je w uczucia „wyższe”, a w szczególności w uczucia kierowane ku Bogu, przez co stają się one „winem”.
VI. Obraz Ostatnia Wieczerza Salvadora Dali - dwie natury Jezusa Chrystusa
Pozostaje jeszcze do wyjaśnienia sprawa ubioru Chrystusa widocznego za stołem w gronie modlących się apostołów. Jest on w połowie nagi, a w połowie zakryty białą tkaniną – podobną do tej, z której są zrobione habity apostołów. Nagie jest Bóstwo na górze obrazu. Ubrani na biało są apostołowie. Chrystus za stołem jest w połowie taki, a w połowie inny, odpowiednio do dwóch natur Jezusa Chrystusa, zgodnie z chrześcijańskim dogmatem. Jezus Chrystus jest i Bogiem, i człowiekiem – lub, jeśli kto woli, zarazem Synem Bożym i Synem Człowieczym. Rzecz tylko w tym, jak się to Bogo-Człowieczeństwo rozumie i jaki jest udział ludzkości jako takiej w boskim Absolucie. Z obrazu Salvadora Dali wynika jasno, że to Bogo-Człowieczeństwo rozumie on na sposób ezoteryczny, a nie konfesyjny. Chrystusowe Bóstwo jest po części wytworem ludzi, tych modlących się apostołów. Ale po części – chodzi tu o tę nagą część – ma swoje korzenie w niebie.
Z analizy tej jasno wynika, że obraz „Ostatnia Wieczerza” Salvadora Dali jest we wszystkich szczegółach gruntownie przemyślany.
Jeżeli podoba Ci się ten wpis, podziel się nim albo zostaw komentarz pod postem. Z przyjemnością poznamy Twoją opinię
Szukaj na blogu
Kategorie
-
Malarstwo polskie
-
Malarstwo religijne
-
Prywatne życie arcydzieł BBC
-
Malarstwo wg nazwisk malarzy
-
Luis Falero
-
Salvador Dali
-
Leonardo da Vinci
-
Paul Gauguin
-
Rafael
-
Egon Schiele
-
Witkacy
-
Lukas Cranach Starszy
-
Max Ernst
-
Gustav Klimt
-
Michał Anioł
-
Sandro Botticelli
-
El Greco
-
Andrea Mantegna
-
Albrecht Dürer
-
Francisco Goya
-
Pablo Picasso
-
Francesco Hayez
-
Giotto
-
Berthommé de Saint André
-
Pietro Lorenzetti
-
Piero della Francesca
-
Andrea del Verrocchio
-
Tintoretto
-
Giorgione
-
Cima da Conegliano
-
Pietro Perugino
-
Giovanni di Paolo
-
Francis Bacon
-
Jacopo Bassano
-
Hieronim Bosch
-
Tycjan
-
Benjamin West
-
Fra Filippo Lippi
-
Edward Burne-Jones
-
Bartolomé Esteban Murillo
-
Peter Paul Rubens
-
Fra Angelico
-
Gentile da Fabriano
-
Domenico Ghirlandaio
-
-
Malarstwo współczesne
-
Słynne obrazy
-
Malarstwo historyczne
-
Malarstwo mitologiczne
Login to post a comment
Skomentuj jako gość